Foto: Andrzej Bieńkowski

Od Torunia

Tekst: Rafał Miśta. Dokumentacja filmowa: Andrzej Bieńkowski

Zespół prowadzony przez Rafała Miśtę (skrzypce), powstał w 2016 r., kiedy wraz z Anną Lewczuk udało się skompletować zestaw instrumentów tworzących najprostszą wiejską kapelę kujawską z połowy XIX w. – tj. skrzypce i basy. Od 2020 r. basistą w zespole jest Witold Wojciechowski. Wbrew nazwie jesteśmy z Warszawy – określenie „od Torunia” nawiązuje do konwencji, w jakiej Oskar Kolberg odnotowywał, skąd pochodzą zapisywane przez niego melodie, a także do geograficznego środka interesującego nas regionu muzycznego (przy czym wiemy, że Toruń w większości nie leży na Kujawach!). Konwencja „odmiejscowa” jest również w miarę popularnym sposobem tworzenia nazw kapel ludowych – pomijając dominujący sposób określania ich od nazwiska prymisty.

Obszarem naszego zainteresowania są Kujawy i okolice – przede wszystkim Pałuki, ziemia chełmińsko-dobrzyńska, a także południowe pogranicze kujawsko-wielkopolskie. Interesuje nas jak najdawniejsza uchwytna warstwa muzyczna tego regionu. Biorąc pod uwagę dostępne źródła (nagrania archiwalne muzykantów urodzonych przed 1900 rokiem, bogate zapisy Kolberga, zapisy historyczne i ikonografię, informacje zawarte w pracach etnograficznych i etnomuzykologicznych) próbujemy dojść do repertuaru i brzmienia XIX-wiecznej wiejskiej kapeli. Zdając sobie jednocześnie sprawę, że w tym samym czasie i w tej samej wsi równolegle funkcjonować mogły zjawiska muzyczne o różnym pochodzeniu i „datowaniu”.

Trzon naszego repertuaru to melodie od Piotra Trawińskiego z Niszczew (ur. 1885). Jego styl wykonawczy jest punktem wyjścia dla własnych poszukiwań. Ważnym odkryciem były dla nas również nagrania Marcina Osińskiego z Jaroszewa (powiat Żnin, ur. 1885), którego grę Sobieski określił jako „typ najprymitywniejszej, najstarszej techniki skrzypcowej”. W praktyce staramy się jednak wykorzystywać wszelkie znane nam nagrania i informacje, próbując połapać się w sieci potencjalnych wpływów i gałęzi ewolucyjnych kujawskiej stylistyki.

Tym, co wyróżnia nas, jako zespół muzyki tradycyjnej, jest stawianie głównego nacisku na kwestie historyczne i etnograficzne, a nie rozrywkowe, popularyzatorskie lub kontynuatorskie. Interesuje nas dawny repertuar grany stosownie do tego, jak był on dawniej tańczony i wykonywany. Używana przez nas estetyka odzwierciedla (naszym zdaniem) sposób gry chłopskiej, nieprofesjonalnej kapeli z czasów Chopina i Kolberga. Interesują nas zwłaszcza wszelkie zjawiska reliktowe oraz pozostałości dawnych wpływów muzycznych, które ulegały zacieraniu wraz z procesami modernizacyjnymi (na Kujawach szybszych i intensywniejszych niż w wielu innych regionach Polski). Siłą rzeczy, na większość pytań, jakie sobie w tym temacie stawiamy, nie mamy odpowiedzi – wiele ustaleń jest kwestią naszych założeń, prób i błędów. To, co robimy można zatem określić jako „eksperyment etnomuzykologiczny”.

Eksperyment może nie dla każdego ładny, ale – jak mamy nadzieję – przynajmniej ciekawy i dający do myślenia.

Skład: Rafał Miśta – skrzypce, Witold Wojciechowski – basy

 

Melodie od Stanisława Wronkowskiego. Rafał Miśta – skrzypce. Witold Wojciechowski – basy. Nagranie 2021. Muzyka Odnaleziona na Youtube

Melodie od Piotra Trawińskiego. Rafał Miśta – skrzypce. Witold Wojciechowski – basy. Nagranie 2021. Muzyka Odnaleziona na Youtube

KONTAKT:

Rafał Miśta o muzyce Kujaw
PR Dwójka – magazyn “Źródła”, prowadził Piotr Dorosz (druga część audycji)