Leon Lewandowski. Skrzypek znad Prosny + CD

Leon Lewandowski (ur. 1926), weselny skrzypek z Kaliskiego. Swój repertuar zaczerpnął od śpiewającej matki i babki oraz od skrzypistów zmarłych jeszcze przed II wojną światową. Jego młodość to czas biedy panującej po wschodniej stronie Prosny, gdzie mieszka, ale jednocześnie był to czas archaicznej muzyki, w której prym wciąż wiodły skrzypce i basy dłubane.
Po wojnie był rozchwytywany przez najlepszych harmonistów w okolicy. Kiedy zakończył się czas tradycyjnych wesel, Leon muzykował na rozmaitych przeglądach folkloru, również podczas OFKiSL w Kazimierzu Dolnym. W bardzo późnym wieku dotarłem do niego jako pierwszy uczeń. Od tego momentu Leon Lewandowski stał się regularnym gościem Festiwalu Wszystkie Mazurki Świata, zaczął prowadzić warsztaty skrzypcowe, udzielał wywiadów Polskiemu Radiu, gościł w magazynie Źródła PR 2, wystąpił w programie “Dzika Muzyka – Basy znad Prosny” TVP Kultura oraz „Szlakiem Kolberga”, w 2018 roku otrzymał nagrodę im. Oskara Kolberga MKiDN, został objęty programem „Mistrz Tradycji” MKiDN w 2018 roku.

Stworzenie rzetelnej, bogatej i barwnej monografii tego ostatniego weselnego skrzypka w Kaliskiem było dla nas, badających mikroregion Dorzecza Prosny celem, do którego dążyliśmy od lat. Wymagało to czasu oraz dogłębnego zbadania będącej w dyspozycji tego muzykanta spuścizny pokoleń. Wiemy, że jest on spadkobiercą nuty skrzypków urodzonych nad Prosną w połowie XIX wieku. Operuje archaiczną manierą i zaniechanymi dawno skalami modalnymi. Smyczkowanie, nieoczywiste podziały rytmiczne w ramach melodii trójmiarowych, zbieżność z zapisami Oskara Kolberga i Jarosława Lisakowskiego, to czynniki, które nakazują ostrożne i nacechowane szacunkiem podejście do tej materii.

Wybraliśmy nagrania, które z jednej strony przedstawiają postać wiejskiego muzykanta, z drugiej definiują styl charakteryzujący mikroregion. Nagrania nie powstały jednego dnia, zarejestrowano je w ciągu kilkuletniej pracy nad repertuarem obrzędowym i tanecznym skrzypka i ucznia. Te najlepsze i najbardziej wartościowe powstały w momentach zaistnienia szeregu sprzyjających okoliczności. Potrzebne do tego są osobiste i przyjacielskie relacje, zażyłość, dzięki której stajemy się uczestnikami chwil niedostępnych dla tych „z zewnątrz” i spoza rodziny. Podczas badań udało się ostatecznie skompletować cały repertuar weselny 90-letniego Leona Lewandowskiego.

Nagrania są fascynujące. To efekt wieloletniej pracy, której celem było odtworzenie weselnego sposobu gry Leona Lewandowskiego. Prezentują cały wachlarz umiejętności skrzypka; istnieje zasadnicza różnica pomiędzy skrzypcowym solo, do tak zwanego „posłuchu” a grą z towarzyszeniem sekcji rytmicznej, na której skrzypek może się oprzeć, adresowaną do żywego odbiorcy, jakim jest tancerz. Aby właściwie ocenić wirtuozerię skrzypka, nagrania solo z ciekawymi wariantami są niezbędne. Jednak w tym drugim przypadku zawołany muzykant weselny zaczyna szarżować i odsłaniać rąbek tajemnicy muzykanckiego rzemiosła. Publikujemy takie nagrania po to, aby ukazać coś więcej, niż melodię, żeby pokazać „żywioł gry”, siłę frazy i sposób ogrywania tematu muzycznego.
Mateusz Raszewski

Muzycy:
Leon Lewandowski – skrzypce, śpiew, basy, organki
Mateusz Raszewski – skrzypce, basy, bębenek
Marcin Małecki – basy, baraban
Piotr Rogaliński – bębenek, baraban
Zenon Kucharski – akordeon guzikowy
Jan Kucharski – baraban